İcra ve İflas Kanununa Göre Hangi Mal ve Haklar Haczedilemez ?

İcra ve İflas Kanununda kural, alacaklının alacağına kavuşmasına sağlama amacına yönelik olduğundan borçlunun tüm mal ve haklarının haczedilebileceğidir. Ancak bir malın ya da bir hakkın haczedilememesi için kanunda buna engel bir düzenlemenin varlığı zorunludur. Kanunda borçlunun ve ailesinin yaşaması ve ekonomik varlığını sürdürebilmesi ve toplumsal düzenin bozulmaması için borçlunun bazı mal ve haklarının tamamı yahut bir kısmının haczedilemeyeceğine yer verilmiştir. Başkasına devri mümkün olmayan, kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar, oturma hakkı, diğer irtifak hakları, manevi tazminat istemi gibi örnek verilebilir. Devlet malları haczedilemez. Ancak bu , kamu kurum ve kuruluşları aleyhine icra takibi yapılmasına ya da tahliyeye engel değildir. İl özel idaresinin proje karşılığı borçlanma yoluyla elde edilen gelirleri, vergi, resim ve harçları, şartlı bağışlar, kamu hizmetlerinde fiilen kullanılan mallar haczedilemez. Belediyenin proje karşılığı borçlanma yoluyla elde ettiği gelirleri, şartlı bağışlar, kamu hizmetlerinde fiilen kullanılan mallar, belediye tarafından tahsis edilen vergi, resim ve harç gelirleri haczedilemez. Köy orta malları haczedilemez. Devlet üniversitelerinin kamusal malları haczedilemez. Ekonomik faaliyeti, sermayesinden ziyade bedeni çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya haczedilemez. 2012 yılında yapılan değişiklikten önce yalnızca borçlunun mesleği için gerekli olan elbise ve eşyası haczedilemiyordu. Değişiklikle borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşyanın haczedilemeyeceğine yer  verilmiştir. Yine 2012 yılında yapılan değişiklikle, borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan eşyanın değeri fazla ise bu eşya haczedilerek satılır. Ancak satış bedelinden borçlunun durumuna uygun bir kısmı, gereksinimlerini karşılayabilmesi için borçluya bırakılır. Borçlunun ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için gerekli eşya haczedilemez. Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zorunlu olan arazi ve çift hayvanları ve nakil araçları ve diğer eklentiler ve tarım aletleri haczedilemez. Borçlu çiftçi değilse, meslek ve sanatı için gerekli olan araç ve gereçleri ile kitapları ve ayrıca arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini sağlayan nakil araçları haczedilemez. 2012 yılında yapılan değişiklikle, değeri fazla ise bu mallar haczedilerek satılır. Ancak satış bedelinden borçlunun durumuna uygun bir kısmı, gereksinimlerini karşılayabilmesi için borçluya bırakılır. Borçlu ve ailesinin idaresi için gerekli ise borçlunun seçeceği bir süt veren mandası ve ineği ya da üç keçi veya koyunu ve bunların üç aylık yem ve yataklıkları haczedilemez. Borçlunun ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları ve borçlu çiftçi ise ayrıca gelecek mahsul için gerekli olan tohumluğu haczedilemez. Borçlu bağ, bahçe, meyve veya sebze yetiştirici ise kendisinin ve ailesinin geçinmeleri için zorunlu olan bağ, bahçe ve bu sanat için gerekli olan araç ve gereç haczedilemez. 2012 yılında yapılan değişiklikle, değeri fazla ise bu mallar haczedilerek satılır. Ancak satış bedelinden borçlunun durumuna uygun bir kısmı, gereksinimlerini karşılayabilmesi için borçluya bırakılır. Borçlu geçimini hayvan yetiştirmek yoluyla sağlıyorsa kendisinin ve ailesinin geçinmeleri için zorunlu olan miktarda hayvan ve bu hayvanların üç aylık yem ve yataklıkları haczedilemez. Haczolunmamak üzere tesis edilmiş olan ömür boyu gelirler haczedilemez. Memleketin ordu ve kolluk hizmetlerinden malul olanlara bağlanan emekli maaşları ile bu hizmetlerden birinin ifası nedeniyle ailelerine bağlanan maaşlar ve ordunun hava, denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve dalış tazminat ve ikramiyeleri haczedilemez. Bir yardımlaşma sandığı veya derneği tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi durumlarda bağlanan maaşlar haczedilemez. Vücut veya sağlık üzerine verilen zararlar için tazminat olarak zarar görenin kendisine veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi gereken paralar haczedilemez. Borçlunun haline münasip evi haczedilemez. 2012 yılında yapılan değişiklikle, borçlunun evinin değeri fazla ise bu mal haczedilerek satılır. Ancak satış bedelinden borçlunun durumuna uygun bir kısmı, gereksinimlerini karşılayabilmesi için borçluya bırakılır. Öğrenci bursları haczedilemez. 2012 yılında yapılan değişiklikten önce, öğrenci bursları “her çeşit ücret” kapsamında değerlendiriliyor ve bir kısmı haczediliyordu. 2012 değişikliği ile birlikte hiçbir şekilde haczedilemeyecektir. İcra ve İflas Kanuna göre maaşlar, ödenekler ve her türlü ücretlerin, intifa hakları ve hasılatı, ilama bağlı olmayan nafakalar, sigortalar veya emekli sandıkları tarafından tahsis edilen gelirler bir kısmı haczedilemeyen mal ve haklardır. Tamamı veya bir kısmı haczedilemeyen mal ve haklara ilişkin İcra ve İflas Kanunu dışında diğer kanunlarda da düzenlemeler yer almaktadır. Diğer kanunlarda yer alan tamamı veya bir kısmı haczedilemeyen mal ve haklara ayrıca değinmek daha yararlı olacaktır. Yazımızda sadece İcra ve İflas Kanunu kapsamında tamamı veya bir kısmı haczedilemeyen mal ve haklara özetle yer verdik. İcra ve İflas Kanununda 05.04.2023 tarihinde yürürlüğe giren değişiklikler itibariyle, haczedilemeyen malların kapsamı genişletilmiştir. 2023 yılında yapılan değişiklikler itibariyle, icra müdürü, konutta haciz yapabilmek için, ihtiyati haciz durumu hariç olmak üzere, İcra Mahkemesine başvuracak ve hacze konu yerin konut olduğuna ilişkin hakimden onay alacaktır. Aile bireylerine ait kişisel eşyalar ve ailenin ortak kullanımına yönelik tüm ev eşyaları haczedilemeyecektir. İcra takibine konu alacağı aşacak şekilde haciz yapılması yasaklanmıştır. Muhafazasına gerek kalmayıp yedieminde bulunan mallar resen tasfiye edilecektir. Ancak bunun için, icra dairesi önce borçluya tebligat çıkaracak ve yediemin ücretini ödediği takdirde malı teslim alabileceği, aksi takdirde malın tasfiye edilebileceği borçluya ihtar edilecektir. Eğer borçlu malı yedieminden teslim almazsa, mal üzerinde rehin hakkı sahibi rehinden kaynaklı haklarını kullanmaya davet edilecek ve bu hak kullanılmadığı takdirde mal açık artırma yolu ile satışa çıkarılacaktır. Dolayısıyla 2023 yılında yapılan son düzenlemeler itibariyle İcra ve İflas Kanununda haczedilemeyecek mal ve hakların sınırları genişletilmiştir.